ਇਕ ਕੰਡੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਹਿੰਦਾ ਨੀਰ ਹੋ ਗਿਆ…

ਇਕ ਕੰਡੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਹਿੰਦਾ ਨੀਰ ਹੋ ਗਿਆ , ਚੁੱਪ – ਪੈਰ ਫਾਸਲਾ ਹਮ – ਕਦਮ ਬਣ ਤੁਰਦਾ ਰਿਹਾ ,
ਜੋ ਸ਼ਕਸ ਫੇਰਦੇ ਨੇ ਮੁਸਕਾਨ ਖ਼ਫ਼ਾ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ, ਕੀ ਸੱਚ ਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਤੇ ਓਹਨਾ ਦਾ ਹੱਕ ਨਾ ਰਿਹਾ ?

ਤਾਰੇ ਵੀ ਵਿਕਦੇ ਨੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਅੱਜਕਲ ਤੇ , ਲੱਗਦੈ ਹੁਣ ਮਸਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨਾ ਰਿਹਾ ,
ਆਸਮਾਨ ਵੀ ਭਟਕਦਾ ਹੈ ਦਰਬਦਰ, ਰਾਤ ਤੋਂ ਦਿਨ ਦਾ ਸਫਰ ਹੁਣ ‘ਸਫਰ’ ਨਾ ਰਿਹਾ |

ਕੋਈ ਧਰਤੀ ਪੱਟੇ ਤੇ ਜੜਾਂ ਦੇਖਾਂ , ਵਰਨਾ ਐਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਹੁਣ ਨਾਮ ਹੀ ਬਸ ਰਹਿ ਗਿਆ ,
ਇਕ ਮਸ਼ਰੂਫ ਸੜਕ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੋੜ ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਖੜ ਜਾਂਦੈ, ਉਹ ਆਵਾਮ ‘ਚ ਸ਼ਕਸ ਆਮ ਨਾ ਰਿਹਾ |

ਕਿੰਨੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੇ ਪੋਸ਼ਾਕ ਤੇ ਧੂਲ ਦੀਆਂ , ਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕੱਚ ਦੇ ਟੁਕੜ ਵਾੰਗ ਖੁਬਦਾ ਰਿਹਾ ,
ਤੌਹਮਤਾਂ ਨਾਲ ਮੱਲ ਕੇ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ, ਬੇਵਫਾ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਾਸੀ ‘ਬੇਵਫਾ’ ਨਾ ਰਿਹਾ |

Advertisements

ਚੰਗਾ ਹੈ…

ਚੰਗਾ ਹੈ ਥੱਕ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ,
ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਇਹਸਾਸ ਵੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਲੈਹ ਜਾਂਦੇ ਨੇ |

ਧਰਤੀ ਵੀ ਘੁਰ ਜਾਂਦੀ ਐ ਪੱਥਰ ਬਣ ਕੇ ਤੇ,
ਖੋਏ ਮਹਿਬੂਬ ਖ਼ੌਰੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ?`

ਬੂਟੇ ਵੀ ਕੰਡਿਆਂ ਤੇ ਲੱਭ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਥਾਂ,
ਕੁੱਜ ਉੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਕੁੱਜ ਵੈਹ ਜਾਂਦੇ ਨੇ |

ਕੋਈ ਝੂਠ ਵੀ ਰੰਗ-ਹੀਣ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ,
ਜੋ ਬੇਸ਼ਰਮ, ਬੇ-ਜ਼ਮੀਰ ਕਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ |

ਹੋਰ ਤਾਂ ਪੱਲਿਓਂ ਜੋੜ ਕੇ ਹੀ ਖ਼ਾਸੋਂ ,
ਔਖੇ – ਸੌਖੇ ਸਭ ਹੀ ਜਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ |

੧੯੪੭

ਮੈਂ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀਇਕ ਦਰੇਆ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਸੁਣੇਆ ਸੀ,

ਜੇੜੀ ਤੜਕੇ ਜੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ,

ਯੱਕੇ, ਅਲਾਣੇ, ਸਵਾਰ –

ਖੱਚਰ, ਕੱਪੜ, ਬਜਾਜ –

ਹੋਰ ਕਿੱਨੇ ਹੀ ਰੋਜ਼ਮੱਰਾ ਹਨਡਾਣ

ਦਰੇਆ ਦੇ ਪਾਰ ਜਾਂਦੇ ਸਨ,

ਆਥਣਾ ਦੀ ਠੰਡੀ ਯਖ ਦਰੇਆ

ਦੇ ਜੰਮਣ ਪਿਛੋਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਉਨਦੇ ਸਨ।
ਓਹ ਮੇਰਾ ਘਰ ਤਾਂ ਸੀ ਨਹੀਂ

ਕੋਹਸਤਾਨ ਦੂਰ ਵੱਸਦਾ,

ਇਕ ਦੂਜੇ ਕਿੱਸੇ ‘ਚ ਜਿੱਥੇ

ਖੱਚਰ ਫਿਰੰਗਾ ਨੂੰ ਕਿਰਾਅੇ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਸਨ,

ਮੇਰੇ ਦਾਦੇ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਵੀ ਮੁੱਕ ਗਏ ਸਨ

ਪਿਸ਼ੌਰ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਮਰਣ ਵੇਲੇ। 
ਓਹ ਮੇਰਾ ਵਤਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ

ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਮੈਂ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਆਂ,

ਮੈਂ ਜਨਮ ਨਾਲ ਹੀ ਲੇਈ ਸੀ

ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਲੱਗੀ ਹੋਂਦ –

ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈ ਜਣੀ ਸਾਂ ਮੈਂ 

ਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਅਤੀਤ। 

ਕਿਨਾਰੀ

ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਇਸ਼ਕ- ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਘੁਰ ਗਿਆ,ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਇਸ਼ਕ-ਮੈਂ ਕਬਰ ਤਕ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗੀ।

ਸੁੰਨਦਰੀ

ਓਹ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਐ, ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਐ, ਓਹ ਦੁਪਹਿਰਾਂ ਕੱਡ ਦੇਂਦੀ ਐ ਹਰਫਾਂ ਨੂੰ ਚੰੁਮ ਕੇ। 

ਓਹ ਧੁੱਪ ‘ਚ ਹੱਥ ਫੇਰਦੀ ਐ – ਡੋਬਦੀ ਐ – ਤੈਰਦੀ ਐ, ਓਹ ਛਾਂ ‘ਚ ਮਸਤਕ ਪੂੰਝਦੀ ਐ, ਖੁੱਦ ਨਾਲ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਦੀ ਐ। 

ਓਹ ਕਿਤਾਬੀ ਗਲੀਆਂ ‘ਚ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕੱਲਮ- ਕੱਲੀ, ਕਦੇ ਹੱਸਦੀ ਐ ਕਦੇ ਠੈਰਦੀ ਐ, ਓਹ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ‘ਚ ਕੁਜ੍ਹ ਲੱਭਦੀ ਐ।

ਓਹ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਜੱਦ ਨਿਕਲਦੀ ਐ ਮਾਮੁਲੀ ਜਹੀ ਬਣ ਕੇ, ਹਰ ਵਾਰ ਗੱਡੀ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ‘ਚ, ਆਪਣਾ ਆਪ ਫ਼ਰੋਲਦੀ ਐ। 

ਓਹਦੇ ਵਾਲ ਗੂੜੇ ਲਾਲ ਧੁੱਪੇ- ਕਾਲੇ ਸਿਆਹ ਆਥਣਾਂ ਵੇਲੇ, ਓਹਦੇ ਬੋਲ ਦਲੇਰ ਭੀੜੇ ਮੁਹੱਲੇਆਂ ‘ਚ -ਘੁਰ ਘੁਰ ਇਸ਼ਕੇ ਵੇਲੇ। 

ਓਹਦਾ ਰੰਗ ਚਾਨਣੀ ਵਰਗਾ- ਚਾੰਦੀ ਦੀ ਘੜੀ ਸੁਰਾਹੀ, ਓਹਦੇ ਬੁੱਲ ਸੁੱਕੀ ਪੰਖੜੀ, ਓਹਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਛਿੱਬੀ ਪਾਈ।
 
ਓਹ ਗਵਾਚੀ ਅਸੂਲਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ‘ਚ, ਓਹ ਕੋਰਟ ‘ਚ ਪਯਾ ਕੋਈ ਕੇਸ, ਓਹ ਕਿਸੇ ਗੁੰਮ ਕਹਾਣੀ ਦਾ – ਕੋਈ ਜ਼ਨਾਨਾ ਭੇਸ। 

ਓਹ ਕਦੇ ਨਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਹਿਸ, ਓਹ ਮੰਡੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰ, ਓਹ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਵਲਵਲੇ ਦਾ ਅੰਤਮ ਛੋਰ। 

ਓਹ ਤਾਰੇ ਨਹੀਂ ਗਿਣਦੀ ਓਹ ਆਸ਼ਕ ਗਿਣਦੀ ਐ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੁਹਰੇ ਬੈ ਕੇ ਕੋਕੇ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰੇ ਛੇੜਦੀ ਐ, ਕਦੇ ਛਿੱਪਦੀ ਐ ਕਦੇ ਮੁਖਾਤਬ ਹੁੰਦੀ ਐ। 

ਓਹ ਬੁੜ੍ਹਾਪੇ ਦੀ ਮਾਲਕਨ ਜੋਬਨ ਦੀ ਸਹੇਲੀ, ਓਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਦਿੱਲੀ ਦਿਆਂ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ, ਓਹ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਮਹਿੰਗਿਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ। 

ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਸਾਵਿਤਰੀ…

ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਸਾਵਿਤਰੀ ਜੋ ਮੁਰਦੇ ਮੋੜ ਸਕਾਂ,
ਕੋਈ ਕੰਧ ਤੇ ਕੱਲੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਆਸ ਜੇਹਾ,
ਸੁਰਤ ਦਾ ਚੈਨ ਨਾਲ ਰੀਸ਼ਤਾ ਜੋੜ ਸਕਾਂ। 

ਕੋਈ ਕਰੀਸ਼ਨ ਦੀ ਬਗ੍ਹਾਵਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਜੋ ਮਿਲ ਜਾਏ,
ਛਿੱਜੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਊਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਜੌਹਰ ਵਰਗਾ,
ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੂੰ ਹਾਕਮ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਚਾਹ ਚੜ੍ਹ ਜਾਏ।
 
ਮੋਈ ਸੁਰਤ ਹੋਰ ਯਮ ਦੀ ਗੁਫਤਗੂ ਦਾ ਕੋਈ ਟੁੱਕੜ ਸੁਣੇ,
ਓਹ ਮੌਤ ਦਾ ਸੁਖਾਉਣਾ ਵੇਲਾ ਜੋ,
ਓਸ ਸ਼ਣ ਐਸ ਆਵਾਮ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣੇ।
 
ਓਸ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਖ ਦੁਖ ਹੀ ਜੇ ਬੀਤੇ,
ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਡਰਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ –
ਅਰਜੁਨ ਹੋਰ ਕਰੀਸ਼ਨ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਦੇ ਕਿਉਂ ਕੋਈ ਖਿੱਚੇ ਲੀਕੇ।
 
ਕੋਈ ਹੋਸ਼ ਦੀ ਅੱਖ ਖੁਲੇ ਐਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇ ਅਰਜੁਨ ਤੀਰ ਖਿੱਚੇ,
ਹੌੰਸਲੇ ਦਾ ਦਰੇਆ ਵੱਗੇ ਪੌਣ ਵਰਗਾ,
ਸੱਚ ਹੋਰ ਪਿਆਰ ਰੱਲ ਜਾਵੇ ਵਿੱਚੋ-ਵਿੱਚੇ।
 
ਕੋਈ ਦੀਵਾ ਜਗੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਲੌ ਵਾਲਾ,
ਝਿਲਮੀਲਾਏ ਦਹਲੀਜ,
ਕੰਮਬ ਜਾਏ ਦੀਵਾ ਕਬਰਾਂ ਤੇ ਬਲਣ ਵਾਲਾ। 

ਕੋਕਾ

ਮੈਂ ਸਾਫ ਕਰਦੀ ਸਾਂ ਚਹਿਰਾ,
ਰਗੜ ਕੇ ਖਰੀੰਡ ਜਿਓਂ ਕੋਈ ਪੱਟਦਾ ਐ।
ਮੇਰਾ ਅਹਿਸਾਸ ਘੁਮਲਾ ਗਿਆ,
ਮੇਰਾ ਕੋਕਾ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਡਿਗੇਆ!

ਫਰਸ਼ ਤੇ ਨਿਗਾਹ ਪਈ ਸਾਂ ਮਾਰਦੀ,
ਇਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਟੁਕੜ – ਇਕ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ,
ਇਹ ਟੁੱਕੜ ਮੈਂਨੂੰ ਮਿਲ ਗਏ,
ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੋਕਾ ਪਈ ਸਾਂ ਭਾਲਦੀ।

ਉਹ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸੀ,
ਸਾਡੀ ਦਰਾਰ ਦਾ ਛਿਣ ਸੀ,
ਤੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਬੜਾ ਜਚਦਾ ਐ,
ਅੱਜ ਓਹ ਵੀ ਲਾ ਕੇ ਪਰਾਂ ਸੁੱਟੇਆ।

ਹੁਣ ਕਿੰਨ੍ਹੇ ਘੜਾਣਾ ਐ,
ਤੇ ਕੇੜੀ ਰੀਜ੍ਹ ਨਾਲ ਪਾਉਣਾ ਐ?
ਅੱਜ ਸੁਰਜ ਵੀ ਡੁੱਬ ਚਲੇਆ – ਤੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰੇ ਵੀ ਖੁੱਬਣਗੇ,
ਇਹ ਟੁਕੜ-ਟੁਕੜ ਜੇੜੇ ਨੇ, ਕਿਉਂ ਚਹਿਰੇ ਤੇ ਫੱਬਣਗੇ?

ਤੁਸੀਂ…

ਖੀਆਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਵਰਚਾ ਲਵਾਂ, ਪਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਮੋੜਾਂ? 

ਮੈਂ ਸੁਣਿਐ ਚੰਨ ਛਿੱਪ ਗਿਐ, ਮੈਂ ਚਾਨਣ ਕਿੱਥੋਂ ਲੋੜਾਂ? 
ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਮਹਿਰ ਪੈਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਰੀਜ੍ਹਾਂ ਕਿੱਥੇ ਲਾਂਵਾਂ?

ਤੇਰੇ ਵੇਹੜੇ ਧੁੱਪ ਪੈਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਚਾਨਣ ਕਿਵੇਂ ਬਾਲਾਂ?
ਮੈਂ ਲਗਦੀ ਤੇਰੀ ਕੁਜ੍ਹ ਨਹੀਂ, ਰੂਹ ਨੂੰ ਕਿੰਜ ਪਰਚਾਵਾਂ? 

ਓਹ ਸੁਲਾਕਾਤ ਜੋ ਮੁਕੱਮਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ, ਮੈਂ ਓਹਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਭੁਲਾਵਾਂ?
ਬੇਚੈਨ ਤਾਂ ਤੂੰ ਵੀ ਫਿਰਦਾ ਏਂ, ਕੋਈ ਘਰ ਤਾਂ ਸਿਲੇਗਾ ਤੈ ਨੂੰ ਵੀ,

ਮੈਂ ਆਸ ਲਾਈ ਜਹੀ ਬੈਠੀ ਆਂ, ਮੈਂ ਕਿੱਥੇ ਡੇਰਾ ਲਾਵਾਂ?

MARGINS

I keep you in my rememberance. 

Lest I loose you. 

–

ਦਿਲਾ ਬੌਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੇਆ ਨਾ ਕਰ,ਮੈਂ ਕੀ-ਕੀ ਸੁਣਾ ਤੇ ਕੀ ਹੰਡਾਵਾਂ ?

ਬੱਸ ਇਕ ਤੇਰੀ ਰੀਜ੍ਹ ਲਈ,ਮੈਂ ਕਿਸ ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਲਾਂਵਾਂ?

ਤੂੰ ਕੱਲਾ ਜੇਕਰ ਬੈਠਾ ਏਂ,ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੱਸ ਬੋਲ ਲੇਹਾ ਕਰ। 

ਏਹ ਥੋਥੋ ਬੰਦੇ ਬਿਨਾ ਦਿਲ ਦੇ,ਏਹਨਾ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕੀ ਸਮਝਾਂਵਾਂ?